-НАУЧНЫЙ РЕЦЕНЗИРУЕМЫЙ ЕЖЕГОДНИК-
ЛАТЫШИ И БЕЛОРУСЫ: ВМЕСТЕ СКВОЗЬ ВЕКА
Латыши и белорусы: вместе сквозь века
Выпуск 5
Философия и культура / Philosophy and culture
Сайганова В.
Место и роль Минской методологической школы и Рижского методологического семинара в социально-гуманитарном познании второй половины ХХ века
Sajganava V.
The place and role of the Minsk methodological school and the Riga’s methodological seminar in social and humanitarian knowledge of the second half of the XX century
Артыкул прысвечаны гістарычнай рэканструкцыі фарміравання і ролі Мінскай метадалагічнай школы і Рыжскага метадалагічнага семінара ў сацыяльна-гуманітарным пазнанні другой паловы XX стагоддзя. Аўтар аналізуе этапы развіцця, раскрывае пераемнасць асноўных ідэй і акцэнтуе прадстаўнікоў гэтых метадалагічных аб’яднанняў.
С. 4-8
The article is devoted to the historical reconstruction of the formation and role of the Minsk methodological schools and Riga’s methodological seminar in social and humanitarian cognition in the second half of the 20th century. The author analyzes the stages of development, reveals the continuity of the main ideas and points of representati-ves of these methodological associations.
P. 4-8
История / History
Ціхаміраў А.
Іван (Яніс) Спрогіс і беларускасць
Tsikhamirau A.
Ivan (Janis) Sproģis and Belarusian Movement
В статье анализируются взгляды историка и архивиста Ивана (Яниса) Спрогиса (1833−1918), касающиеся белорусского национального движения и белорусского языка. Для анализа использова-ны дневники и публицистические статьи Спрогиса. Обращается внимание на схожесть взглядов Спрогиса с деятелями «западноруссизма», но при этом указывается на то, что он сохранял латышское национальное самосознание и контакты с латышскими деятелями конца XIX − начала ХХ века. Спрогис считал белорусское национальное движение результатом польско-русского соперничества в западных губерниях Российской империи, а белорусский язык − диалектом русского языка.
С. 9-18
The article analyzes the views of historian and archivist Ivan (Janis) Sproģis (1833−1918) about Belarusian national movement and Belarusian language. For the analysis used diaries and journalistic articles of Sproģis. Attention is drawn to the similarity views of Sproģis with leaders of "West-Rus'ism", but indicated that he maintained Latvian national identity and contacts with Latvian leaders late XIX − early XX century. Sproģis felt Belarusian national movement a result of the Polish-Russian rivalry in the Western Provinces of the Russian Empire, and Belarusian language − a dialect of Russian language.
P. 9-18
Ķikuts T.
Skolu organizēšanas problēmas latviešu zemnieku kolonijās Vitebskas, Minskas un Mogiļevas guberņās (19. gs. 60. gadi – 20.gs sākums)
Kikuts T.
Problems of the organization of country schools in the Latvian colonies in Minsk, Mogilev and Vitebsk regions (60th of XIX century − the beginning of XX century)
Артыкул “Праблемы арганізацыі сялянскіх школ у латышскіх калоніях Мінскай, Магілёўскай і Віцебскай губерній (60-я гг. ХІХ ст. – пачатак ХХ ст.)” прысвечаны пытанням арганізацыі навучання латышскіх пересяленцаў у Беларусі ў перыяд да Першай сусветнай вайны. Разгледжаны розныя крыніцы фінансавання школьных памяшканняў, зарплат настаўнікаў і неабходнага абсталявання. Галоўнымі крыніцамі фінансавання былі ахвяраванні сялян, гаспадароў сядзіб, дапамога царкоўных парафій, датацыі дзяржаўных устаноў і самакіравання. Першыя латышскія сялянскія школы былі адкрыты з дапамогай мясцовых памешчыкаў і лютэранскай царквы ў тых калоніях, якія былі заснаваны ў выніку каланізацыі зямель дзейсных сядзіб па ініцыятыве іх уладароў. У астатніх калоніях школы былі адкрыты значна пазней. Галоўнымі праблемамі падчас будаўніцтва школ і арганізацыі навучання былі супярэчнасці наконт дабраахвотнага фінансавання школ, унутраныя канфлікты ў калоніях, адсутнасць арганізацыйнага вопыту сярод сялян, фармальныя абмежаванні і абавязацельствы (дазвол на адкрыццё школ і выкарыстанне латышскай мовы ў навучанні).
С. 18-28
In article «Problems of the organization of country schools in the Latvian colonies in Minsk, Mogilev and Vitebsk regions (60th of XIX century − the beginning of XX century)» education in colonies of the Latvian peasant in Belarus has been researched. Also has been researched the various sources of financing the school buildings, teachers’ salaries and inventory, involvement of peasants, church, local landlords and governmental institutions in this process. The first Latvian peasant schools were established with assistance of local landlords and Lutheran church in peasant colonies, which were founded during colonizational initiative of particular landlord. In other colonies the schools have been open much later. Disagreements concerning voluntary funding of schools, the internal conflicts in colonies were the main problems in the process of construction of schools and the organization of study; lack of organizational experience among peasants; formal restrictions and liabilities (permission to opening of schools and use of Latvian in training).
P. 18-28
Каралёў М.
Станаўленне нацыянальнай палітыкі савецкай дзяржавы ў дачыненні нацыянальных меншасцяў: утварэнне рэгулюючых інстытуцый (на прыкладзе латышоў)
Karaliou M.
The formation on the national policy of Soviet State concerning ethnic minorities: creation the regulating institutes (on the Latvians like example)
В статье рассматривается вопрос становления в 1917-1924 гг. регулирующих институций, которые занимались проведением в жизнь национальной политики советского государства вообще и в отношении латышского национального меньшинства в частности. Выделены две параллельные линии, по которым проходил этот процесс (советская и партийная). В сравнении показаны задачи этих органов, а также проблемы, которые перед ними вставали.
С. 28-36
In article the question of formation in 1917−1924 of the regulating institutes which were engaged in implementation of national policy of the Soviet State in general and rather Latvian ethnic minority in particular is considered. Two parallel lines on which there was this process are allocated (Soviet and Party). In comparison tasks of these structures, and also problems which before them appeared are shown.
P. 28-36
Карпекін К.
Роля латышоў у стварэнні прамысловых і сельскагаспадарчых арцеляў на Лёзненшчыне ў 1920-я гг.
Karpekin K.
The role of Latvians in the creation of industrial and agricultural cooperatives on Liozno region in the 1920th
В статье на основе материалов из Государственного архива Витебской области изучена роль латышского населения в создании промышленных и сельскохозяйственных артелей в 1920-е гг. В данном процессе выделено два основных этапа. В начале 1920-х гг. создание кооперативных объединений шло достаточно интенсивно. Все артели, в организации которых принимали участие латыши, специализировались на производсте молочной продукции. Их состав мог быть как исключительно латышским, так и многонациональным, в одном населённом пункте могло функционировать несколько артелей, другие же объединяли жителей ряда соседних деревень. С середины 1920-х гг. процесс организации артелей замедлился, но вместе с тем расширился спектр направлений их деятельности. Среди членов зарегистрированных артелей были представители различных национальностей, а территориально они охватывали, как правило, несколько населённых пунктов.
С. 36-44
On the basis of materials from the State Archives of Vitebsk region studied of the Latvian population in the creation of industrial and agricultural cooperatives in the 1920th. is studied in article. In this process, two main stages allocated. At the beginning of the 1920th creation of cooperative societies went quite intensively. All Artels, the organization which was attended by Latvians, specialized in manufacture dairy products. Their composition can be both exclusively Latvian and multinational, in a populated area could function a few cooperatives, while others combined number of inhabitants of neighboring villages. Since the middle 1920th. the process of organizing cooperatives has slowed down, but at the same time expanded the range of directions of their activities. Among the members of registered cooperatives were representatives of different nationalities, and geographically they cover, as a rule, several settlements.
P. 36-44
Агеенко Т.
Участие латышей в политической жизни БССР
в 1920-е гг.
Aheyenka Т.
The Latvians participation in political activity of BSSR in the 1920th
У артыкуле разглядаюцца пытанні ўдзелу латышоў у станаўленні і функцыянаванні некаторых дзяржаўных устаноў БССР у 1920-я гг. Прыведзены дадзеныя аб займаемых імі пасадах, агульнай колькасці латышоў у КП(б)Б, уваходжанні іх у склад ЦВК і СНК БССР, колькасці ў складзе ЦКК КП(б)Б, паўнамоцным прадстаўніцтве АДПУ БССР. Прыведзены біяграфічныя звесткі аб сакратарах Цэнтральнага бюро латышскіх секцый пры ЦК КП(б)Б Клявіне-Вахсмане Я.Ю. і Думсе А.П.
С. 44-49
In article questions of Latvians participation in formation and functioning of some public institutions of BSSR in the 1920th are considered. Data about their positions, total of Latvians are provided in KP(b)B, their entry into structure of the Central Executive Committee and Council of People's Commissars BSSR, quantity as a part of central control commission KP(b)B, the authorized representation of joint public political administration BSSR. The biographic information about secretaries of the Central bureau of the Latvian sections at the Central Committee of KP(b)B to Klyavina-Vakhsmana and Dums A.P. are provided.
P. 44-49
Шыдлоўская В.
Яніс Райніс і Беларусь
Shydlouskaya V.
Yannis Raynis and Belarus
В статье представлен короткий очерк о связях латышского поэта Яниса Райниса с белорусскими землями, о его участии в Академической конференции по реформе белорусского правописания и азбуки, о его взглядах на проблемы становления и развития белорусского языка, а также на учебные заведения и культурные учреждения БССР. Рассматривается деятельность Я. Райниса на территории Латвии в поддержку белорусов, открытия белорусских школ и т.д. Обращается внимание на дружбу двух литературных гениев – Купалы и Райниса, на схожесть их творческих идей.
С. 49-54
The short sketch about communications of the Latvian poet Yannis Raynis with the Belarusian lands, about his participation in the Academic conference on reform of the Belarusian spelling and the alphabet, about his views of problems of formation and development of Belarusian, and also of educational institutions and the BSSR cultural institutions is presented in this article. Yannis Raynis's activity in the territory of Latvia in support of Belarusians, opening of the Belarusian schools, etc. is considered. The attention to friendship of two literary geniuses – Kupala and Raynis, is paid to similarity of their creative ideas.
P. 49-54
Чернова Т.
Смоленский латышский театр
Chernova Т.
Smolensk Latvian theater
У артыкуле разглядаецца стварэнне і дзейнасць Смаленскага латышскага тэатра. Прыводзяцца звесткі аб кіраўніцтве, акцёрах і рэпертуары. Адлюстравана шырокая гастрольная дзейнасць латышскага тэатра, якая закранула і тэрыторыю БССР. Выкрыты пэўныя абставіны, у якіх адбылося закрыццё тэатра і здзейснены рэпрэсіі ў адносінах трупы.
С. 54-60
In article creation and activities of Smolensk Latvian theater is considered. Data on a management, actors and repertoire are provided. Broad tour activities of the Latvian theater which affected also BSSR territory are reflected. It is exposed certain circumstances in which there was a closing of theater and made repressions concerning troupe.
P. 54-60
Голубев В.
Латыши и органы государственной безопасности в 20−30-е годы ХХ века на территории БССР и СССР
Holubeu V.
Latvians and the state security structure in 20th − 30th of the XX century in the territory BSSR and USSR
У артыкуле разглядаюцца асобныя этапы фарміравання органаў дзяржаўнай бяспекі і роля ў іх латышоў. Закранаецца дзейнасць найбольш вядомых кіраўнікоў органаў дзяржаўнай бяспекі латышскай нацыянальнасці на тэрыторыі БССР у 1930-я гг., а таксама аналізуюцца рэпрэсіі ў кантэксце «Латышскай аперацыі» на тэрыторыі БССР−СССР.
С. 60-68
The article describes different stages of formation of the state security and the role of Latvians in this process. Discusses the activities of the most prominent leaders of the state security of the Latvian nationality in the territory of the Byelorussian SSR in the 1930th, and examines repression in the context of the «Latvian operation» in the territory of the BSSR−USSR.
P. 60-68
Голдманис Я.
«Белорусский» дискурс в латышской прессе (1920−1934): эволюция представления о белорусах как о самостоятельном национальном меньшинстве
Goldmanis M.
The «Belarusians» discourse in the Latvian press (1920−1934): evolution of idea of Belarusians as about independent ethnic minority
У артыкуле разглядаецца адлюстраванне беларускай меншасці ў латышскай прэсе ў часы незалежнай Латвіі да перавароту Карліса Ульманіса ў 1934 г. Беларусы ў дыскурсе нацыянальных адносін у латышскай прэсе былі асаблівымі, бо ў публікацыях часцей за ўсё выкарыстоўвалі слова “беларус” у двукоссі, такім чынам ставячы пад сумніў самастойнасць і законнасць беларускай меншасці ў Латвіі. У артыкуле зроблена спроба знайсці адказ на прычыны такога феномена, выкрыць уплыў гэтага на латышска-беларускія ўзаемадачыненні і паказаць, як у латышскім грамадстве з’явілася ўяленне аб паўнавартасным існаванні беларускай меншасці ў латвійскай прасторы.
С. 68-76
In article is considered as the Belarusian minority has been reflected in the Latvian press at the time of independent Latvia before Karlis Ulmanis's revolution in 1934. Belarusians in a discourse of the national relations in the Latvian press were a special case as in publications also often used the word «Belarusian» in quotes, thus calling in question independence and legality of the Belarusian minority in Latvia. In article an attempt to find the answer of this phenomenon as it has affected the Latvian-Belarusian relationship and as in the Latvian society idea of full existence of the Belarusian minority in the Latvian space has appeared is made.
P. 68-76
Тугай У., Цабкала А.
Латышы ў выпрабаваннях Вялікай Айчыннай вайны
Tuhai W., Tzobkalo A.
Latvians in the sufferings during the Great Patriotic War
В статье рассказывается о том, как восприняли немецких оккупантов латыши в Латвии и «белорусские» латыши, проживающие на сопредельной с Латвией территории. Сложность ситуации заключалась в том, что часть населения Латвии поддержала оккупантов, другая же часть с оружием в руках выступила против. Приводятся примеры мужества и героизма гражданского населения в борьбе против нацистов, а также жестокости и цинизма латышских коллаборационистов.
С. 76-87
The article deals with the attitude of the Latvians from Latvia and Belarus toward the German occupants. It describes the complication of the situation as the part of the Latvians had supported the occupants. In the same time the other part fought against them. It demonstrated the samples of courage and heroism of the civilians in the fight against the Nazis, as well as cruelty of the Latvian collaborators.
P. 76-87
Яковлев А.
Связи Римско-католического костёла Латвии с католиками Витебщины в 50−80-е годы ХХ столетия
Yakauleu А.
Communications of a Roman Catholic church of Latvia with Catholics of Vitebsk region in 50−80th of the XX century
У артыкуле на падставе архіўных матэрыялаў і ўспамінаў сведкаў разглядаецца праблема існавання рымска-каталіцкіх суполак і вернікаў-каталікоў на Віцебшчыне ў пасляваенны час. Адлюстравана роля латышскага духавенства ў падтрымцы рэлігійнага жыцця на поўначы БССР, а таксама Рыжскай Духоўнай Семінарыі як адзінай установы для падрыхтоўкі каталіцкага духавенства для абслугоўвання вернікаў СССР (акрамя Літоўскай ССР). Прыведзена інфармацыя пра лёсы некаторых каталіцкіх святароў.
С. 87-98
In article on the basis of archival materials and memoirs of witnesses the problem of existence of Roman Catholic communities and Catholic believers in Vitebsk region in post-war time is considered. The role of the Latvian clergy is reflected in support of religious in the north of BSSR, and also the Riga Theological Seminary as uniform institutions for preparation of Catholic clergy for service of believers of the USSR (except Lithuanian the Soviet Socialist Republic). Information on destinies of some Catholic priests is provided.
P. 87-98
Архивы и воспоминания / Archives and memories
Шилина М. (перевод)
Янис Драбанский: Латышские колонии в Беларуси
Shilina M. (translator)
Janis Drabanski: The Latvian colonies in Belarus
Публікацыя ўяўляе сабой пераклад серыі артыкулаў, якія былі апублікаваныя ў 1938 г. у латвійскай газеце “Латгальскі веснік”. У іх змешчаны звесткі аб асаблівасцях жыцця латыскіх перасяленцаў на беларускіх землях з другой паловы ХІХ ст. да пачатка масавай калектывізацыі ў канцы 1920-х гг.
С. 99-106
The publication represents the translation of a series of articles published in 1938 in the Latvian newspaper «Latgalsky Vestnik». To contain data on features of life of the Latvian immigrants on the Belarusian territory from the second half of the 19th century before to mass collectivization in the late 1920th.
P. 99-106
Бубала А.
Адчуваю нашу роднасць
Bubala A.
Feel our relationship
Публикация представляет собой воспоминания А.Ф. Бубало, записанные им самим, в которых описываются различные проявления жизни населения белорусско-латвийского приграничья в послевоенные годы. Приводятся интересные факты касательно мероприятий аграрной политики, медицинского обслуживания и языковой ситуации на обозначенной территории.
С. 106-110
The publication represents A.F. Bubalo's memoirs which are written down by him in which various manifestations of life of the population of the Belarusian-Latvian cross-border in post-war years are described. The interesting facts concerning actions of an agrarian policy, medical care and a language situation in the designated territory are given.
P. 106-110
Взаимодействие на современном этапе / Interaction at the present stage
Горбачёв В.
Медико-демографические процессы в Беларуси и Латвии
Harbachou V.
Medical and demographic processes in Latvia and Belarus
У артыкуле разгледжаны асноўныя медыка-дэмаграфічныя працэсы ў Беларусі і Латвіі, праведзены параўнаўчы аналіз статыстычных дадзеных, дана ацэнка дзяржаўнай палітыке ў дасягненні пастаўленых дэмаграфічных мэт, адзначаны асноўныя праблемы і поспехі сістэм аховы здароўя Беларусі і Латвіі.
С. 111-118
Basic medical and demographic processes in Latvia and Belarus were describing in this article, comparative analysis of the data was carrying out, an assessment of the state policy in achieving demographic targets was giving, major challenges and successes of Belarus and Latvia health systems were marking.
P. 111-118