-НАУЧНЫЙ РЕЦЕНЗИРУЕМЫЙ ЕЖЕГОДНИК-
ЛАТЫШИ И БЕЛОРУСЫ: ВМЕСТЕ СКВОЗЬ ВЕКА
Латыши и белорусы: вместе сквозь века
Выпуск 7
Философия и культура / Philosophy and culture
Сайганова В., Барсук И.
К проблеме этнокультурного пространства Беларуси и Латвии
Saihanava V., Barsuk I.
To the problem of ethnocultural space Belarus and Latvia
Артыкул прысвечаны актуалізацыі даследавання этнакультурнай прасторы Беларусі і Латвіі ва ўмовах узрастання працэсаў глабалізацыі. На падставе дзейнасна-семіятычнай мадэлі культуры раскрываецца своеасаблівасць культурных універсалій і архетыпаў беларускай і латвійскай культур, даецца характарыстыка ролі гэтых культур у сучасных інтэграцыйных працэсах.
Ключавыя словы: культура, універсаліі культуры, культурны архетып, каштоўнасці, Беларусь, Латвія.
С. 7-11
The article is devoted to the actualization of the study of ethno-cultural space of Belarus and Latvia in the context of increase of processes of globalization. On the basis of the activity-semiotic model of culture the originality of cultural universals and archetypes of Belarusian and Latvian cultures is revealed. The characteristic of the role of these cultures in modern integrative processes is given.
Keywords: culture, universal culture, cultural archetype, values, Belarus, Latvia
P. 7-11
История / History
Герберг А.
Рождение Динабурго-Витебской железной дороги
Herberg А.
Birth of Dinaburg-Viciebsk railway
У артыкуле разглядаецца гісторыя з’яўлення Дынабурга-Віцебскай чыгункі і яе роля ў працэсе складвання беларуска-латвійскага рэгіянальнага рынку ў другой палове XIX ст. Асаблiвая ўвага надаецца ролі англійскага капіталу i акцыянавання ў чыгуначным будаўнiцтве на беларускiх землях. Разглядаюцца таксама цяжкасцi будаўнiцтва, умовы працы сялян-землякопаў i формы ix пратэсту.
Ключавыя словы: чыгунка, чыгуначнае будаўнiцтва, акцыянерныя кампанii, канцэсiя, Дынабурга-Вiцебская чыгунка, Рыга-Арлоўская чыгунка, вiцебскi вакзал.
С. 12-21
The article deals with the history of the appearance of the Dinaburg-Viciebsk railway in the process of the Belarusian-Latvian regional market in the second half of the 19th century. Particular attention is paid to the role of English capital and corporatization in railway construction on Belarusian lands. Consideration is also given to the difficulties of construction, the working conditions of peasants-diggers and the forms of their protest.
Keywords: railway, railway construction, joint stock companies, concession, Dinaburg-Viciebsk railway, Riga-Orlov railway, Viciebsk railway station.
P. 12-21
Тугай Ул., Папоўская T.
Уклад латышоў Беларусі і Заходняй вобласці ў эканамічнае развіццё рэгіёна іх пасялення (1917−1930 гг.)
Tuhai U., Papouskaya T.
The contribution of the Latvians of Belarus and the Western Region in economic development of their settlement regions (1917 − 1930)
В статье рассматриваются вопросы повседневной жизни латышского этноса, его вклад в экономическое развитие Беларуси и Западной области, деятельность по создании и развитии латышских национальных хозяйств. Определяется воздействие латышей на хозяйственный уклад белорусского народа, анализируются причины сложной, а порой и трагической судьбы латышских семей после революционных событий 1917 г.
Ключевые слова: БССР, Западная область, латыши, экономика, колхозы, совхозы, фермеры.
С. 21-27
The article deals with the everyday life of the Latvian ethnos, its contribution to the economic development of Belarus and the Western Region, the activities of the establishment and development of the Latvian national economy. Is determined by the impact of working on the Latvian economic contribution of the Belarusian people, analyzes the causes of a difficult and sometimes tragic fate of Latvian families after the 1917 revolutionary events of.
Keywords: BSSR, Western region, Latvians, economy, collective farms, state farms, farmers.
P. 21-27
Королёв M.
Школа-передвижка как форма политпросветработы с сельскими латышами в БССР в 1920-е гг.
Karaliou M.
School-Mobile as a form of political experience with villagers Latvians in BSSR in the 1920th years
Артыкул прысвечаны станаўленню сістэмы палітычнай адукацыі ў савецкай дзяржаве ў 1920-я гг. На падставе архіўных дакументаў разглядаецца дзейнасць нацыянальных перасоўных палітычных школ сярод сялян-латышоў у БССР у 1920-я гг. Робіцца выснова аб у цэлым станоўчым выніку працы школ асабліва сярод моладзі, аб пэўных зрухах ў паразуменні паміж партыяй і латышскай вёскай, якія, аднак, былі адкінутыя ў сувязі з пераходам да калектывізацыі і зменамі ў нацыя-нальнай палітыцы, што прывяло да скасавання працы нацыянальных школ-перасовак.
Ключавыя словы: палітычная прапаганда, школы-перасоўкі, латышы, БССР, латбюро, КП(б)Б, Камуністычны ўніверсітэт нацыянальных меншасцяў Захада, нацыянальная палітыка.
С. 28-36
Article is devoted to formation of system of political education in the Soviet state in the 1920th. On the basis of archival documents activity of national mobile political schools among Latvian peasants in BSSR in the 1920th is considered. The conclusion about positive result of work of schools especially among youth, about certain shifts in mutual understanding between party and the Latvian village which, however, have been rejected in connection with transition to collectivization and changes in national policy that has led to abolition of work of national mobile schools is drawn.
Keywords: political propaganda, mobile schools, Latvians, BSSR, Latbureau, KP(b)B, the Communist University of the National Minorities of the West, and national politics.
P. 28-36
Шишанов В.
Отражение деятельности и творчества И. Фридлендера в рижской газете «Сегодня»
Shishanau V.
Reflection of the activity and creativity of I. Fridlender in the Riga’s newspaper “Segodnya”
У артыкуле на аснове аналізу публікацый у рыжскай рускамоўнай газеце «Сегодня» асвятляецца творчая дзейнасць таленавітага яўрэйскага мастака-графіка Ісаака Фрыдлендэра (1890–1968), чыё жыццё было звязана з Латвіяй, Беларуссю і ЗША. Пасля ад’езду з Віцебска ў 1921 г. І. Фрыдлендэр восем гадоў жыў у Рызе, пасля чаго эміграваў у ЗША, аднак розныя аспекты творчасці мастака асвятляліся газетай «Сегодня» на працягу 1924–1939 гг.
Ключавыя словы: І. Фрыдлендэр, графіка, Віцебск, Рыга, газета «Сегодня».
С. 37-45
In the article, based on the analysis of publications in the Riga russian-language newspaper «Segodnya», the creative activity of the talented Jewish graphic artist Isaak Fredlender (1890–1968), whose life was connected with Latvia, Belarus, United States, was covered. After leaving Viciebsk in 1921, Fridlender spent eight years in Riga, after which he emigrated to the USA, but various aspects of the artist's work were covered by the newspaper «Segodnya» during 1924–1939.
Keywords: I. Fredlender, graphic arts, Viciebsk, Riga, newspaper “Segodnya”.
P. 37-45
Карпекін K.
Ад выбараў да рэпрэсій: прававое становішча латышоў Куляціна і Матушова ў 1920-я – пачатку
1930-х гг.
Karpekin K.
From elections before reprisals: a legal status of Latvians of Kuliacina and Matushova in 1920 − the beginning of 1930th
В 1920-е – начале 1930-х гг. население таких деревень, как Кулятино и Матушёво, расположенных на территории современного Лиозненского района Витебской области, больше чем наполовину состояло из латышей. Буквально в течение одного десятилетия их правовое положение изменилось кардинальным образом: если в начале 1920-х гг. все они являлись полноправными членами общества, то с конца 1920-х гг. к ним начали применяться меры политического и имущественного давления, что проявилось в обложении налогами хозяйств и высылке латышей в отдалённые регионы. При этом архивные источники позволяют утверждать, что местные органы власти имели чёткую цель раскулачить определённое количество хозяйств, и приговоры выносились не всегда объективно, так как в документах зафиксированы не достаточно точные сведения об имуществе латышских семей, а также противоречивые показания свидетелей.
Ключевые слова: Кулятино, латыши, Матушёво, налоги, правовое положение.
С. 46-54
In 1920 − the beginning of 1930th the population of such villages as and Matushova located in territory of modern Liozna district of Viciebsk region, it is more than half consisted of Latvians. Their legal status is literally within one decade has changed radically: if in the early twenties all of them were full members of a society from the end of 1920th to them measures of political and property pressure have started to be applied it was showed in taxation by taxes economy and dispatch of Latvians in the remote regions. Thus archival sources allow to assert that local authorities had the accurate purpose to dispossess certain quantity of economy, and sentences were taken out not always objectively as in documents exact enough data on property of the Latvian families, and also inconsistent indications of witnesses are fixed not.
Keywords: Kuliacina, Matushova, Latvians, Liozna district, taxes, a legal status.
P. 46-54
Буевич T.
Жизнь латышской колонии в 1926 г. глазами партийного инструктора (на примере Высочанского района Витебского округа)
Buyevich T.
The Life of the Latvian colony in 1926 year through the eyes of the part-instructor (on the example of the Vysachany district of Viciebsk region)
У артыкуле аналізуецца стан латышскіх сельскіх гаспадарак Высачанскага раёна Віцебскай акругі ў 1926 г. у перыяд максімальнага развіцця новай эканамічнай палітыкі (нэп). Аўтар прыходзіць да высновы, што латышы Высачанскага раёна з’яўляліся ў асноўнай масе сялянамі і адносіліся да групы «сераднякоў». Большая частка прыватных гаспадарак характарызавалася стабільным узроўнем прыбытку, нягледзячы на тое, што частка латышоў-сялян не выкарыстоўвалі перадавыя метады вядзення гаспадаркі. Іх стаўленне да савецкай улады грунтавалася на ацэнцы палітыкі спрыяння развіццю сялянскай гаспадаркі. Сярод латышоў захоўвалася зносіны на роднай мове, аднак адсутнасць шырокай сеткі нацыянальных латышскіх навучальных устаноў не дазваляла захоўваць нацыянальную ізаляванасць. Акрамя таго, дзяржава кантралявала актыўнасць латышоў і імкнулася не дапусціць іх аўтаноміі.
Ключавыя словы: Высачанскі раён, Віцебская акруга, Касцяёва, Лашнёва, Крынскаўскі сельсавет, нэп, 1926 год, Латбюро, латышы-сяляне, сельская гаспадарка, “Арайс”.
С. 54-68
The article analyzes the state of the Latvian farming’s in the Vysachany district of the Vitebsk region in 1926 year, during the period of the maximum development of the new economic policy (NEP). The author comes to the conclusion that the Latvians of the Vysachany district appeared in the bulk of the peasants and belonged to the group of “middling peasants”. Most private farming’s were characterized by a stable profit level, despite the fact that some of the Latvian peasants did not use advanced farming practice. Their attitude to the Soviet mode (power) was based on assessment of policy of assistance to development of the farming’s. Among Latvians the communication in the native language remained; however the lack of a large number of the Latvian national educational institutions didn't allow keeping national isolation. In addition, the state controlled the activity of Latvians and sought to prevent their autonomy. Besides, the State controlled activity of Latvians and sought not to allow their autonomy.
Keywords: Vysachany district, Viciebsk region, Kasciayova, Lashniova, Krynki rural council, NEP, 1926 year, Latbureau, Latvian peasants, farming, “Arajs”.
P. 54-68
Яковлев А.
Связи жителей Браславского повета Польши и приграничных районов Латвии в 1920−30-е гг.
Yakauleu A.
Links of the people of Braslau region of Poland and frontier areas of Latvia in the 1920−1930 years
У артыкуле на падставе прац Э. Екабсона, а таксама іншых крыніц аналізуюцца ўзаемадачыненні жыхароў Браслаўскага павета Польшчы і памежных раёнаў Латвіі ў міжваенны час. Робіцца выснова аб эканамічнай падставе гэтых узаемаадносін, што выклікала такія з’явы як шчыльны тавараабмен, гастарбайтарства, а таксама пэўнае распаўсюджванне кантрабанднай дзейнасці, з якой змагаліся памежныя службы абедзвюх краін.
Ключавыя словы: памежжа, Браслаўскі павет, Польшча, Латвія, мяжа, кантрабанда.
С. 68-72
In the article, based on the work of E. Jekabsons, as well as other sources, the relations between the inhabitants of the Braslau region of Poland and the border regions of Latvia in the interwar period are analyzed. A conclusion is drawn on the economic basis of these relations, which caused such phenomena as dense goods exchange, guest trade, as well as a certain spread of smuggling, with which the border services of both countries fought.
Keywords: frontier area, Braslau region, Poland, Latvia, border, smuggling.
P. 68-72
Шидловская О.
Николай Талерко – белорусский самородок Латгалии
Shydlouskaya V.
Nikolai Talerko – the Belarusian Nugget of Latgale
У артыкуле прадстаўлены біяграфічныя звесткі настаўніка, пісьменніка і мастака Мікалая Талеркі. Апісваецца перыяд яго настаўніцтва ў Індрскай беларускай школе і само жыццё ў в. Індра. Прыводзяцца ўспаміны былой вучаніцы Яніны Гекішы пра свайго настаўніка, а таксама ўнука Ігара Талеркі пра свайго дзядулю.
Ключавыя словы: Мікалай Талерка, Латгалія, Індра, беларускія школы Латвіі, беларускі працэс.
С. 72-76
The article presents biographical information of the teacher, writer and artist Nikolai Talerko. The period of his teaching in the Belarusian school and his life in the village Indra are described. The memories of the former schoolgirl Yaniny Gekishy about her teacher, as well as the grandson of Igor Talerko about his grandfather are given.
Keywords: Nikolai Talerko, Latgale, Indra, Belarusian schools in Latvia, Belarusian process.
P. 72-76
Ціхаміраў A.
Дэкада беларускай літаратуры і мастацтва ў Латвіі 1960 года на старонках “Звязды” і “Советской Латвии”
Tsikhamirau A.
The Decade of the Belarusian Literature and Art in Latvia in 1960 on the pages of “Zvyazda” and “Sovetskaya Latvia”
В статье анализируется проведение декады белорусской литературы и искусства в Латвии в 1960 г. В качестве источников использованы материалы газет «Звязда» (Минск) и «Советская Латвия» (Рига). Помимо ярко выраженного доминирования коммунистической идеологии, декада белорусской литературы оказала значительное влияние на развитие близких контактов между литературными и культурными сообществами Латвии и Беларуси во второй половине ХХ в.
Ключавыя словы: белорусская литература, Латвия, БССР, культурный обмен.
С. 76-86
The article analyzes the decade of Belarusian literature and art in Latvia in 1960. Sources for the article were materials of newspapers “Zvyazda” (Minsk) and “Sovetskaya Latvia” (Riga). In addition to domination of communist ideology, the decade of Belarusian literature had a significant impact on the development of close contacts between literary and cultural communities of Latvia and Belarus in the second half of 20th century.
Keywords: Belarusian literature, Latvia, BSSR, cultural exchange.
P. 76-86
Архивы и воспоминания / Archives and memories
“Беларускі дзень”: Да 10-годдзя абвяшчэння БНР
“Bielaruski dzen” to the 10th anniversary of the proclamation of the BPR
Публикация представляет собой перепечатку статьи с первой полосы издававшейся в Вильне (совр. Вильнюс) газеты «Беларускі дзень», посвящённой десятилетию со дня провозглашения независимости Белорусской Народной Республики. Автор той статьи рассуждает об условиях, в которых была принята третья Уставная грамота, и о причинах неудачи политического проекта БНР.
Ключавыя словы: БНР, белорусы, независимость, империализм, «Беларускі дзень».
С. 87-89
The publication is a reprint of an article from the front page of the newspaper «Bielaruski dzen», published in Vilnius (modern Vilnius), and dedicated to the tenth anniversary of the proclamation of independence of the Belarusian People's Republic. The author discusses about the conditions under which the third Charter was adopted, and the reasons for the failure of the BPR political project.
Keywords: BPR, Belarusians, Independence, Imperialism, «Bielaruski dzen».
P. 87-89
Гуляева Я.
Ля вытокаў беларускага таварыства “Уздым”
Gulyaeva E.
At the beginning of the Belarusian Society “Uzdym” (“Rise”)
Материал представляет собой воспоминания Евгении Гуляевой, одной из основательниц общественной организации белорусов Даугавпилса «Уздым», записанные ею самой к 25-летию этой организации. Основное внимание уделено первым пяти годам существования «Уздыма», рассказано о налаживании работы, установлении контактов с белорусскими представительствами в Латвии, а также с различными организациями в Республике Беларусь, названы фамилии стоявших у истоков белорусского общества в Даугавпилсе.
Ключавыя словы: белорусы Латвии, Даугавпилс, «Уздым».
С. 89-93
Material represents the memoirs of Evgenia Gulyaeva, one of founders of public organization of Belarusians of Daugavpils «Uzdym», which are written down by her to the 25 anniversary of this organization. The main attention is paid to the first five years of «Uzdym» existence; it is told about establishing work, establishment of contacts with the Belarusian representations in Latvia and also with various organizations in Republic of Belarus, surnames standing at the origins of the Belarusian society in Daugavpils are called.
Keywords: Belarusians of Latvia, Daugavpils, «Uzdym».
P. 89-93
Этнография и лингвистика / Ethnology and linguistics
Коцере В., Элтермане Л.
Вклад Мирдзы Аболы (1923−2007) в расширение латышско-белорусских литературных связей
Kocere V., Eltermane L.
The Contribution of Myrdza Abola (1923−2007) to the Development of the Latvian-Belarusian Literary Relations
Артыкул прысвечаны дзейнасці латвійскага літаратурнага крытыка М. Абалы, звязанай з развіццём латвійска-беларускіх літаратурных адносін. Аўтары разглядаюць яе архіўную спадчыну, артыкулы ў розных перыядычных выданнях, кнігах і беларуска-латышска-беларускім слоўніку.
Ключавыя словы: Мірдза Абала, латвійска-беларускія літаратурныя сувязі, архіўная спадчына, беларуска-латышска-беларускі слоўнік.
мясціны.
С. 94-104
The article is devoted to the part of the activity of a Latvian literary critic M. Abola, related to the Latvian-Belarusian literary relations. The article considers her archival heritage, articles in various periodicals, books and the Belarusian-Latvian-Belarusian dictionary.
Keywords: Myrdza Abola, Latvian-Belarusian Literary Relations, archival heritage, Belarusian-Latvian-Belarusian dictionary.
P. 94-104